Publicatiedatum: 19-07-2023

Op 4 juli heeft er een overlegvergadering plaatsgevonden van het Departementaal/ Decentraal georganiseerd overleg (DGO) van de SG van Financiën met de vier vakcentrales van het SCO (Samenwerkende centrales voor overheidspersoneel: NCF, FNV, CNV, CMHF).

In het overleg was de schijnzelfstandigheid het belangrijkste onderwerp voor de vakbonden.

Er zijn drie kenmerken aangemerkt voor een echt dienstverband. Een medewerker is in dienstverband als deze:

1. Persoonlijke werk verricht.
2. Een beloning ontvangt van de werkgever voor het gedane werk.
3. Instructies over de wijze waarop het werk uitgevoerd dient te worden moet opvolgen.

Bij schijnzelfstandigheid doet een werkgever alsof de medewerker een opdracht uitvoert, maar eigenlijk is er sprake van een dienstverband. Hierdoor hoeft de werkgever geen loonbelasting en sociale lasten te betalen. Om schijnzelfstandigheid tegen te gaan is de wet DBA (deregulering beoordeling arbeidsrelaties) ingevoerd. De Belastingdienst moet deze wet handhaven.

Inmiddels heeft minister Koolmees de wet DBA bevroren. De wet is er nog wel, maar er wordt niet meer op gecontroleerd of beboet, tenzij mensen bewust de wet overtreden. Dit geldt tot 1 januari 2025.

Nu blijkt echter dat binnen het Ministerie van Financiën sprake is van schijnzelfstandigheid. Dit komt vooral voor bij UHT en ICT, maar ook de Douane. De vakbonden willen dat onmiddellijk gestopt wordt met het inhuren van schijnzelfstandigen door het Ministerie van Financiën en dat deze zzp-ers (zelfstandigen zonder personeel) een vast contract krijgen. De SG reageert dat hij een politieke opdracht heeft om het aantal schijnzelfstandigen te verminderen; zonder dat herstel toeslagen en ICT stilvalt. Dat kost tijd; want zonder zzp-ers kan aan deze politieke opdracht nu niet voldaan worden. De ambtelijke top – gesteund door de politiek – vindt dus de uitvoering van de werkzaamheden door schijnzelfstandigen bij de herstel toeslagen en ICT belangrijker dan dat zij zich zelf aan de wet DBA houden. De SG merkt nog op dat inspecteurs een zelfstandige bevoegdheid tot handhaving hebben en er geen politieke opdracht ligt om niet te handhaven bij toeslagen en Belastingdienst.

De vakbonden vinden dat een onwerkbare situatie ontstaat voor de medewerkers van de Belastingdienst, die deze wet moeten handhaven bij werkgevers die (bewust) de wet DBA overtreden. Zij worden in contacten met bedrijven en burgers aangesproken op het feit dat de Belastingdienst zich als toezichthoudende organisatie zelf niet aan de wet houdt. Dit gaat verder dan alleen het toezicht op mogelijke zelfstandigheid, maar komt voor bij alle vormen van toezicht. Hierdoor ontstaan gevoelens van onveiligheid en een gebrek aan motivatie bij medewerkers. De Rekenkamer maakt zich in haar onderzoek van mei 2023 hierover ook grote zorgen.

De SG vindt dat de organisatie zelf het gesprek met de medewerkers hierover moet voeren. Daarom zou het goed zijn indien dit signaal door medewerkers ook aan de teamleiders wordt afgegeven in bijvoorbeeld het werkoverleg of als je in de eigen vaktechniek bespreekt wat het voor jouw werk betekent als je eigen organisatie zich niet aan de wet houdt. Daarnaast stellen de vakbonden een emailadres open voor het verzamelen van jullie ervaringen, over dat het Ministerie zich als werkgever en via de Belastingdienst zich als toezichthoudende organisatie zelf niet aan de wet houdt. Je kan je ervaring sturen naar scofinancien@caop.nl. We zullen jullie ervaringen anoniem delen met de SG.

Wat doet CMHF Overheid?

Wij van WC-Eend, de slager keurt zijn eigen vlees. Terwijl iedereen begrijpt dat voor controle onafhankelijkheid nodig is, heeft politiek Den Haag uitvoeringsinstanties en inspecties gedecimeerd en de controle op de juiste besteding van belastinggeld naar de bedrijfstakken verschoven. De conclusie na jaren ploeteren: het werkt niet, er wordt nodeloos belastinggeld verspild. Rijkswaterstaat heeft deskundige ingenieurs moeten laten gaan die aanbestedingen kunnen beoordelen of de kwaliteit van het onderhoud van bruggen kunnen inspecteren. De Belastingdienst heeft te weinig menskracht om belastingfraude op te sporen en banken klagen steen en been omdat zij opdraaien voor de kosten van de controle op witwassen. Het UWV heeft onvoldoende mensen om te controleren op uitkeringsfraude. En wie krijgt de schuld als het misgaat: de ambtenaar. Dat kan zo niet langer.

Herman Tjeenk Willink tijdens een toespraak aan de Universiteit van Amsterdam (2007): ‘Hoe legitiem is een openbaar bestuur waarin deskundige uitvoerders van publieke taken steeds minder tijd aan hun eigenlijke werk kunnen besteden, maar als het misgaat toch als eersten verantwoordelijk worden gesteld?’

Wat doet CMHF Overheid?

De Tweede Kamer heeft de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) ingesteld om vragen te beantwoorden zoals: Wat zijn de oorzaken van problemen bij de uitvoering van overheidsbeleid? Wat zijn mogelijke oplossingen? Lees de belangrijkste aanbevelingen uit het eindrapport Klem tussen balie en beleid.

We strijden natuurlijk mee met andere vakbonden voor een hoger minimumloon, maar bij CMHF Overheid houden we vooral de beloning van middelbaar en hoger personeel scherp in de gaten. Dat zijn immers de functionarissen die wij van oudsher vertegenwoordigen. Natuurlijk, inflatie raakt lagere inkomensgroepen hard. Maar het is niet zo dat de salarissen van middelbare en hogere functionarissen immuun zijn voor hoge energieprijzen of een dure supermarkt. Daar komt bij dat ambtenaren al jarenlang koopkracht inleveren ten opzichte van vergelijkbare functies in het bedrijfsleven. Zo is werken bij de overheid steeds onaantrekkelijker geworden. Gevolg: we moeten ons werk doen met te weinig collega’s, dus de werkdruk stijgt. Dat moet anders.

Wat doet CMHF Overheid?

Een ambtenaar werkt voor de samenleving. De overheid is er immers om maatschappelijke vraagstukken op te pakken en, samen met betrokkenen, doelen te bereiken die met de samenleving afgesproken zijn. Dat vergt professionaliteit en een bepaalde vrijheid van handelen. Maar de praktijk is weerbarstig: de politiek en de ambtelijke top houden elkaar gevangen in het centraal stellen van de eigen institutionele agenda.

De ambtenaar is in de afgelopen decennia steeds meer een ‘gewone’ werknemer geworden die wordt geacht het belang van de eigen organisatie voorop te stellen. Bewindspersonen en de ambtelijke organisaties lijken zich het recht op ambtelijk vakmanschap te hebben toegeëigend: van ambtenaren wordt verwacht dat ze alles doen om ‘hun’ bewindspersoon uit de wind houden en het (vermeend) belang van hun eigen organisatie voorop te stellen. Ambtenaren in beleid, uitvoering en toezicht zouden het recht en de plicht moeten krijgen om meer groepen te dienen. Burgers, volksvertegenwoordigers en de eigen beroepsgroep hebben net zo goed recht op ambtelijk vakmanschap als bewindspersonen. Ambtenaren kunnen in het democratische en rechtsstatelijke bestel hun vak alleen optimaal vervullen als ze zich op alle vier de groepen kunnen richten.

Wat doet CMHF Overheid?